Boğaziçi Üniversitesi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), Ankara Üniversitesi ve Ege Üniversitesi’nin de ortasında yer aldığı 13 farklı üniversiteden 39 akademisyen temmuz ayında “Türkiye’deki Yükseköğretim Alanının Tekrar Yapılandırılması” üzerine yaptıkları çalıştayın sonuç raporu açıklandı. Düzenlenen basın toplantısında konuşan Prof. Dr. Üstün Ergüder: “Son yıllarda YÖK üniversitelere çok daha hakim oldu ve akademik özerklik giderek azaldı” diye konuştu.
Bianet’in haberine nazaran, Ortaköy’de yapılan toplantıya birçok üniversiteden akademisyen katıldı. Rapora ait konuşan Boğaziçi Üniversitesi eski Rektörü Prof. Dr. Ergüder, 1992-2000 yıllarında Boğaziçi’nde rektörlük yaptığını ve birçok defa Yüksek Öğretim Kurulu(YÖK) kuruluşuna ait açıklamalar yapıp raporlar hazırladıklarını ama sonuç alamadıklarını aktardı.
“Umuyoruz ki, bu rapor bir şeylerin değişimine katkı sağlar”
Üniversitelerin, 1990 ile 2000 ortasında çok daha yeterli olduğunu söyleyen Ergüder, kelamlarını şu biçimde sürdürdü: “1992’de bir isyan oldu üniversiteler kendi rektörlerini seçmeye başladı. Bu sayede üniversitelerdeki akademik performansı ve özerklik arttı ama son yıllarda YÖK üniversitelere çok daha hakim oldu ve akademik özerklik giderek azaldı. Hazırlanan rapor tam da gitgide kaybolan akademik özerklik ve üniversitelerin niteliğinin düşüşünü tedbire emeli taşıyor. Bir öteki özelliği de birçok üniversiteden akademisyen tarafından hazırlandı ve bugün üniversitelerin içinde olduğu durumunu çok güzel yansıtıyor.
Umuyoruz ki, bu rapor bir şeylerin değişimine katkı sağlar. Tabi hazırladığımız raporların tesiri çabucak gerçekleşmez, siyasi atmosferin değişmesi de gerekir, bir değişim olduğunda değişir raporların değeri anlaşılır o vakit değişim başlar.”
“Öğrencilerin çok büyük bir kısmı açık öğretimde yahut ön lisansa kayıtlı”
Raporu paylaşan Prof. Dr. Taner Bilgiç, temmuz ayında yaptıkları çalıştay sonucunda üniversitelerin “akademik özgürlük ve üniversite özerkliği temelinde yine yapılandırılması” için yeni bir taslak oluşturduklarını tabir etti.
Üniversitelerin yine yapılandırılması için YÖK’ün kaldırılmasının bir mecburilik olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Bilgiç, “YÖK kalkmalı ve üniversitelerin tekrar yapılandırılması için yeni çerçeve yasa yapılmalı” dedi ve ekledi: “Türkiye toplam üniversite öğrenci sayısının sekiz milyonu geçiyor. Lakin bunun yalnızca iki milyonu lisans derecesinde örgün öğretimde yer alıyor. Yani okulda olması gereken lisans öğrenci sayısı iki milyon, öğrencilerin çok büyük bir kısmı açık öğretimde yahut ön lisansa kayıtlı. Türkiye’de toplam üniversite sayısı ise; 208, bunların 75’i vakıf 129’u devlet üniversitesi.
İki milyon öğrenciyi bu üniversitelere böldüğümüzde okul başına iki bin öğrenci düşüyor. Toplam 182 bin akademisyen varlığı düşündüğümüzde akademik takımın yetmediğini görüyoruz. Tıpkı vakitte Türkiye öğrenci başına dünyada en az harcama yapan ülke olma özelliğini taşıyor. Her vilayette bir üniversitenin var olmasından gururla kelam ediliyor lakin Türkiye OECD ülkeleri ortasında işsiz üniversite sayısı en yüksek olan ülke.”
“Üniversitenin tüm aktifliklerine yönelik aktif ve bağımsız halde karar verebilmesi gerekir”
Üniversitelerin nasıl bir yapısı olması gerektiğini rapor üzerinden anlatan Prof. Dr. Bilgiç, akademik özerkliğe vurgu yaparken, “Üniversitenin kendi akademik yapılanma, çalışma, standart belirleme, istihdam, idare ve akademik tüm aktifliklerine yönelik aktif ve bağımsız halde karar verebilmesi gerekir. Yani bir üniversite fakülte kuracaksa kendi karar vermeli, hangi lisanda eğitim vereceğine yeniden kendisi karar vermeli. Bunun temeli de liyakattır. Doruktan atamalarla üniversiteyi yönetemezsiniz. Dünyada hiçbir üniversiteye ‘size şahane birini bulduk’ diyerek rektör gönderilmez ” dedi.
“Rektörler çok merkeziyetçi olmamalı”
Prof. Bilgiç kelamlarını şu biçimde sürdürdü: “Üniversite kendi araştırma alanlarını da kendisi belirler. Ayrıyeten rektörler çok merkeziyetçi olmamalı ve yetkilerini paylaşmalı. Rektörün ve başka üst yöneticilerin çok merkeziyetçi yetkilerini sınırlayacak formda, yetkilerin çeşitli konsey ve komitelerle paylaşılması, aşağıdan üste ve yatay karar alma düzeneklerinin kurulması gerekir.
Rektör yetkilerini paylaşmazsa ve hiçbir denetleme olmadığı takdirde bir diktatör çıkıyor karşımıza şu anki durumda bu türlü ve bu 40 yıldır bu türlü devam ediyor. Şura ve kurulların, idarenin kararlarını ve işleyişini denetleyebilmesi ve hesap sorabilmesinin düzenekleri oluşturulmalıdır.”