İnsanlar hayatlarını ekseriyetle emeklilikten evvel ve sonra diye ikiye ayırır. Çoğunluğun emeklilik hayallerini bir kıyı kasabasında sakin bir hayat süsler. ‘‘Ancak emeklilik asla bir köşeye çekilmek değildir. 2017 yılında 105 yaşında hayatını kaybeden ve o güne kadar günde 18 saat çalışmaya devam eden Japon Dr. Shigeaki Hinohara’nın ölmeden evvel uzun yaşamak için hazırladığı reçetede ‘mümkün olduğunca geç emekli ol’ öğüdüne birinci sırada yer vermiştir” diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, emeklilik periyodunu sağlıklı geçirme yollarını şöyle anlattı.
Emekliliğin ruhsal etkileri
Her şeyden evvel şunu kabul etmeniz gerekir ki; çalışmak hayatınızda bir gayedir ve bir tertip rutini oluşturmanızı sağlar. Sabah erken kalkmak için neden sunar. Hepimiz güne başlamak için bir nedene muhtaçlık duyarız. Hayatta bir hedefe tutunmak her vakit bilişsel kabiliyetlerinizi de yüksek düzeyde meblağ. Bir rutinin ve hedef hissinin kaybı, emeklilikten sonra depresyon belirtileri yaşamanıza neden olabilir. Emeklilik sonrası depresyon hayli yaygın bir durumdur. Emekliliğin depresyon dışında zihinsel sıhhat üzerinde öbür tesirleri de vardır. Mali tasalar, diğerlerine bağımlı olma korkusu ve hareketsiz ömür beraberinde tasayı artırabildiği üzere anksiyeteye de sebep olabilir.
Beyne zararları
Anadolu’da yaygın bir tabir vardır “unumu eledim eleğimi astım” diye… Birçok insan makul bir yaşa kadar çalıştıktan sonra artık köşeye çekilip dinlenme ve meydanı gençlere bırakma vaktinin geldiğini düşünür. Fakat bilim bunun büyük bir yanılsama olduğunu yapılan araştırmalarla ortaya koymaktadır. Buna tekrar Anadolu’daki bir diğer tabirle karşılık vermek çok hakikat olur; “İşleyen demir ışıldar”. Beyniniz ve vücudunuz hareket halinde olduğu sürece daha faal ve tesirli çalışmaya devam eder. Hasılı, uzun mühlet dinlenmek paslanmaktır. Araştırmalar, emekliliği daha makûs sıhhat ve bilişsel fonksiyondaki düşüşle ilişkilendirir. Ayrıyeten birçok araştırmaya göre emeklilik sonrası Alzheimer üzere demans çeşitleri gelişme riski gösteriyor. Beynin sürece suratındaki düşüş; hafızayı, düşünme suratını, sözel yetenekleri ve öbür bilişsel yetenekleri olumsuz etkiliyor. Bilgiyi sürece suratınız ne kadar uzun sürerse o bilgiyi unutma ve başların karışması o kadar muhtemeldir.
İşte araştırma sonuçları
Bilimsel araştırmalara nazaran;
■ Erken emekli olan şahısların daha uzun mühlet çalışanlara nazaran bunama riski daha yüksektir.
■ Faal olan beyinler daha fazla irtibata ve daha düşük bilişsel gerileme riskine sahip olma eğilimindedir.
■ Beyni daima meşgul tutmak, kaslarımızı formda tutmaktan farklı değildir. Beyin hücreleri kullanılmazsa fonksiyonunu kaybeder.
■ Devam eden beyin sıhhati için emekliliğe geçiş sürecinde toplumsal ilgileri güçlendirmek çok kıymetlidir.
■ Gönüllülük yahut fiyatlı çalışma fizikî ve zihinsel sıhhati olumlu tesirler.
■ İştirakçileri 30 yılı aşkın bir müddet izleyen İngiliz araştırmacılar, sözel hafızanın (sözcükleri ve lisanı içeren başka soyutlamaları hatırlama yeteneğinin) iştirakçiler emekli olduktan sonra yaklaşık yüzde 40 daha süratli azaldığını bulmuştur.
Bir maksadınız ve rutininiz olsun
Hayatınızın rutine bağlanması pek çok kişinin kulağına pek de sempatik gelmez. Fakat potansiyel olarak emeklilikte rutin yeterlidir. Emekli olduktan sonra da hayatınızın muhakkak bir saatte kalkmak, bir şeyler yapmak, makul bir saate yatmak üzere rutinlerini devam ettirmek sirkadiyen ritmin (biyolojik saat) korunması açısından hayli yarar sağlayacaktır. Özetle emeklilikten sonra da kendinize bir emel ve rutin belirleyin. Bu durumu kalıcı bir tatil olarak düşünmek yerine kalan hayatınızın miladı olarak görüp kendinize yeni uğraşılar, hobiler edinmek, çalışma hayatınızda olduğu üzere bir mesai tertibi oluşturmak, toplumsal hayatınızı etkin kılacak misyonlar içerisinde var olmaya çalışmak beyin sıhhatiniz açısından epeyce değerlidir. Emekli olduktan sonra kendinize meskende tam vakitli çalışabileceğiniz projeler ve alternatif iş imkanları yaratabilirsiniz.