Müjde Işıl – Ferit Karahan’ın yönettiği ve senaryosunu eşi Gülistan Acet ile birlikte kaleme aldığı “Okul Tıraşı”, bizi karlarla çevrili Doğu’daki yatılı bir okula götürüyor. Hasta arkadaşı için hem tabiata hem de bürokrasiye karşı uğraş eden küçük Yusuf ile birlikte biz de o çaresizliği yaşıyoruz adım adım. Kaygıyı ve onun beslediği palavralarla yoğrulmuş sıkışmışlık hissini sade ve doğal bir lisanla anlatan sineması, oyuncuları Ekin Koç ve Cansu Fırıncı ile direktör Ferit Karahan anlattı.
Filmdeki karakterinizi nasıl tanım edersiniz?
EKİN KOÇ: Selim Hoca epeyce klâsik bir eğitim anlayışına sahip; disiplin ve otoritenin, hatta yeri geldiğinde şiddetin eğitimcinin en değerli araçları olduğunu düşünen bir öğretmen. Çocuklarla olan bağlantısını de daima bu perspektiften kurmuş, münasebetiyle onlara yardımcı olurken dahi bu hali koruyor.
CANSU FIRINCI: Hamza karakterinin dört çocuğu olsaydı şayet, birinci üçü kız, sonuncusu erkek olurdu. Sanırım bu bilgi Hamza’ya dair fikir oluşturmak için epey kâfi.
Öğretmenliğin otorite ve cezalandırma ile özdeşleşmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
EKİN KOÇ: Ne yazık ki bu durumu biraz ülkemizle bağdaştırıyorum. Öğretmenin bir otorite figürü olmasını şahsen gerekli bulmakla birlikte bunun zorlama yollarla yapılmasına muhakkak karşıyım. Bilgi üzerinden kurulan bir hiyerarşi, işi bilen “uzman”a karşı duyulan hürmet biçiminde olmalı, öğretmen öğrenci bağlantısı. Ödül ve ceza sistemleri alışılmış ki eğitimci tarafından belirli dozlarda kullanılabilir lakin şiddet asla kabul edilemez olmalı ve kanunlar tarafından yaptırıma tabi tutulmalıdır.
CANSU FIRINCI: Otoriter olan ya da otoriter yanlar taşıyan sistemlerdir özünde. Bunu bir meslek kümesiyle özdeşleştirmek maalesef çabucak her yüzyılın, bilhassa de içinden geçtiğimiz periyodun bir hastalığı. Tabiplere uygulanan şiddeti düşünsenize…
Hem karaktere girmek hem de çekim şartları açısından sizi neler zorladı sinemada?
EKİN KOÇ: Açıkçası civarda yaşayan insanların muzdarip olduğu pek çok eksikliği biz süreksiz müddet deneyimledik. Hasebiyle orada sahip olduğumuz şartlara “tecrübe” gözüyle baktığımız ve süreksiz olduğunu bildiğimiz için bütün bu “zorluklar” aslında bizi nitekim zorlayan şeyler olmadı. Alışılmış burada kendi adıma konuştuğumu tekrar belirtmeliyim.
CANSU FIRINCI: Sineması çektiğimiz coğrafyanın mevsimsel ve coğrafik şartları epey zorlayıcıydı. Karaktere girmek hususundaysa oyuncu idaresinde epey başarılı olan direktörümüz Ferit Karahan sayesinde çok zorlandığımı söyleyemem. Ne istediğini ve nasıl alacağını âlâ bilen bir sinemacı.
“Okul Tıraşı” sizce neyi başardı, nerede fark yarattı da bu kadar sevilip ödüllendirildi?
EKİN KOÇ: Bence “başarılı” addedilmek için illa fark yaratmanıza gerek yok. Bir sinemanın başarılı olması için sırf âlâ bir senaryo, direktör yahut oyuncu yetmez. Sayısız parametrenin ahenk içinde, en verimli formda çalışması gerekir. “Okul Tıraşı” da tahminen büyük ölçüde öyküsünü gerçek sinerjiyle buluşturup yeterli sonuçlar elde etmeyi başarmıştır. Bunu ne yazık ki tam olarak kavrayıp nelerin âlâ ya da berbat gittiğini tespit edip formül ortaya koymak pek mümkün değil üzere geliyor bana. Şayet o denli olsaydı zati herkes uyguluyor olurdu.
CANSU FIRINCI: Sinema, konusu itibariyle mahallî bir atmosferde geçse de, kozmik bir içerik taşıyor. Senaryonun bu özelliği sinema lisanına de taşındığından izlendiği her ülkede ilgiyle karşılandı. İzleyici, her şeyin o anda karşısında hakikaten yaşandığı izlenimine kapılıyor. Beri taraftan daima sorgulayıcı bir pozisyonda da bırakılıyor. “Okul Tıraşı” izleme müddetinden ibaret olmayan, onun ötesine taşan bir seyahate çıkarıyor izleyiciyi. Öykünün bir çocuk üzerinden takip edilmesi, bu ilginin bamteli. Ülkemizde ve dünyada en çok canımızı acıtan hususların başında da çocukların maruz kaldığı berbatlıklar gelmiyor mu? “Okul Tıraşı”, içindeki çocuğu yaşatmayı başarabilenlerin sineması.
‘OKUL TIRAŞI’NIN BAŞLICA ÖDÜLLERİ
Berlin Sinema Şenliği – FIPRESCI
Chicago Sinema Şenliği – EN ÂLÂ FİLM
Antalya Sinema Şenliği – EN ÂLÂ SİNEMA ve EN UYGUN SENARYO
Ankara Sinema Şenliği – EN UYGUN YARDIMCI ERKEK OYUNCU (Ekin Koç) ve EN YETERLİ KURGU
Boğaziçi Sinema Şenliği – EN YETERLİ DİREKTÖR ve EN GÜZEL KURGU
Kazan Sinema Şenliği – EN ÂLÂ DİREKTÖR ve EN DÜZGÜN ERKEK OYUNCU (Samet Yıldız)
Lisbon & Sintra Sinema Şenliği – EN DÜZGÜN ERKEK OYUNCU (Samet Yıldız)
Atlantida Sinema Şenliği – EN ÂLÂ SİNEMA (ELEŞTİRMENLER ÖDÜLÜ)
European Sinema Şenlik of Palić – EN YETERLİ YÖNETMEN
Türkiye Almanya Sinema Şenliği – EN GÜZEL FİLM
Balkan Panorama Sinema Şenlik – EN UYGUN FİLM
Ferit Karahan: Sorun, palavranın dallanıp budaklanışı
Filmin temeli, yatılı okul tecrübelerinize dayanıyor. Senaryolaştırırken nasıl bir yol izlediniz?
Bu hikayeyi kurmadan kısa bir müddet evvel aslında bütün düzgün hikayelerin bir formda polisiye içerdiğini konuşuyorduk Gülistan Acet ile. Ferdî olarak en beğendiğim ve uzman olduğumu düşündüğüm çeşit polisiyedir. Kıssada altı yılı anlatmanın sıkıntı ve anlamsız olduğunu fark ettiğim an hem vakti hem de yeri sınırlamam gerektiğini düşündüm. Bu yüzden tek yerde ve bir günde geçen bir kıssa kurmak istedik. Öykünün başladığı yerde bitmesi, “suç” sarmalını göstermesi için de uygun bir dizayn oluşturabilecekti. Sorun, “yalanın” nasıl dallanıp budaklanacağı ve benim direktör olarak buna nasıl yaklaşacağımdı.
Filmin merkez noktasını görsel ve sözel özetlesek bu, banyo sahnesi ve “korkunun yalanı” mı olurdu?
Korkudan kaynaklı palavra, hâkim atmosferi oluşturuyor. Sinemanın başladığı ve sorunun tetikleyici ögesi ve tıpkı vakitte sineması astığımız yer banyo sahnesiydi. Ama sinemanın merkezinde Otto Rank’tan alıntı yaparak “ölüm travması” ya da “insanın hayatta kalma dürtüsü” olduğunu söyleyebilirim.