DUVAR- Cumhurbaşkanı Erdoğan, bugün AK Parti Meclis Kümesi’nde yaptığı konuşmada, CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun “Başörtüsü yarasını sonsuza dek kapatacak adımı atıyoruz” diyerek duyurduğu kanun teklifine karşılık, “aileyi de koruyacak” biçimde Anayasa değişikliği teklifini getirdi.
Gazete Duvar müellifleri Berrin Sönmez, Dinçer Demirkent, Mete Kaan Kaynar ve İdeal Doğanay Erdoğan’ın açıklamaları üzerinden gelişen gündemi kıymetlendirdi.
‘YANKI ODALARINDAN ÇIKMALARINA YOL AÇAN BU TEKLİFLE HUZURLARI BOZULDU’
Berrin Sönmez: CHP, 132 milletvekilinin imzaladığı yasa teklifiyle başörtülü bayanların haklarını garantiye almak tarafında harekete geçerek gündemi bu bahse kilitlemiş oldu. Yasa hazırlığı duyurusunu yaptığı görüntü paylaşımında CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun da beklediği üzere bir turnusol fonksiyonu de gördü. Hem de yalnızca Erdoğan ve AKP değil neredeyse tüm toplumun içindeki başörtülü bayanların haklarına ait niyetleri açığa çıkardı. Serin kanlı olamayacağım, hususla arama biraz aralık koyarak objektif olmaya çalışamayacağım bir sıkıntı bu. Başörtülü bayanların yine hak gaspı yaşamasını önlemek için yasal düzenleme yapılması, büyüyecek bir tartışma konusu oluverdi. Pek çoklarının içinde gizlediği zıtlık, sihirli değnekle dokunmuşçasına billurlaştı. Eteklerdeki taşlar döküldü. Böylesi bir tartışma ortamı düzgündür bence. Başörtülü bayanların haklarını tanıyor-muş üzere yapıldığı çıktı açığa. Mış üzere yapmanın yalnızca AKP iktidarına mahsus olmadığı, lisanından hak-hukuk düşmeyenlerin de zihninin bir köşesinde birtakım hakların, özgürlüklerin kimilerine müste-hak olmadığı tarafındaki zımnî hislerle konuşuldu. Örneğin en bariz halde ortaya çıkan bayan sıkıntılarını pek de sorun etmeyen eril zihniyetti. Bu eril zihniyete katılan bayanlar da yorgunmuş oysaki. ‘Başörtüsü diye bir sorun yok’ önyargısında Erdoğan ile birebir örtüşmeleri ibretlik. Teklifin turnusol fonksiyonu sayesinde anlaşıldı ki, AKP’yi büyüten ve yirmi yıllık iktidarı mümkün kılan, yalnızca oy verenlerin çokluğu değil oy vermediği halde, her hususta muhalif durduğu halde toplumsal kutuplaşmayı hayatının bir kesimi haline getirenlerin de çokluğu imiş. Başörtülü bayanlarla da barışmayıversinmiş örneğin. Hımm, olur, olur da uzaydan mı seçmen ithal edeceksiniz onu bilemedim. Bu ülkenin yarısı bayan, bayanların da yarısı başörtülü ne yapacaksınız. Bu gerçeklere tıpkı başörtüsü sorunu yok diyerek sorunu görmezden geldikleri üzere gözlerini kapatanlar, Kılıçdaroğlu’na akıl vermekten yorulmuyor da başörtülü bayanların hak ihlallerini duymaktan yorgunlarmış. Bu muazzam baş konforuna nasıl erişiliyor, bilmek isterdim. Yankı odalarından çıkmalarına yol açan bu teklifle huzurları bozuldu elbette. Siyasetin hiçbir kısmı yok sayma lüksü olmadığından verildi o yasa teklifi. Ve bazılarının zannettiği üzere muhalefetin dindarlaşmasına değil dindarların laikleşmesine fırsat verecek bir teklif. Tarikatların, cemaatlerin, her köşe başından fırlayan imam ve vaizlerin telaffuzlarını elinden alacak teşebbüste bulundu ana muhalefet partisi. Şayet başörtülü bayan görmekten korkmuyorsanız bu tekliften de korkmanıza gerek yok. Ülkeyi dinileştirecek değil dindar bayanları siyasi pazarlıklardan da dini dayatmalardan da özgürleştirecek bir teklif olduğu için laiklik unsurunu zedelemez, güçlendirir. Şunu da belirtmekte yarar var ilgili yasa teklifinin unsuruna ve münasebetine değil yalnızca başlığına bakarak ezbere konuşuyor çoğunluk sanırım zira münasebetine bakan bunları söylemez.
‘İKİ GÜNDÜR BUNUN TELAŞINI YAŞADIM’
Tabii teklif duyurulduktan ve Meclis’e sunulduktan sonra en çok merak edilen bahis Erdoğan’ın haliydi. Aşağı tükürse sakal üst tükürse bıyık misali bir köşeye sıkışmışlık hali yaşama ihtimali düşünülüyordu. Siyasi hareket kabiliyeti yüksek bir siyasetçi Erdoğan biliyoruz. Bu teklifin iktidar oylarıyla kabul edilme ihtimali baştan itibaren sıfırdı. Kendisi farklı bir yasa teklifi getirebilir diye düşünüyordum. İşte bu çok tehlikeli olurdu. İki gündür bunun kaygısını yaşadım kimselere söylemeden, yazmadan yaşadığım bu kaygı bir yasa teklifiyle pek çok öbür mevzuyu bozma ihtimaliydi. Neyse ki küme konuşması bitince rahatladım. Uzunluğuna kanunlara dokunma, uygula demiyoruz. Her yasal düzenlemede haklar ve kozmik pahalar biraz daha aşındırılıyor, tüm ıslahatlar aksine yürütülüyor. İşte bu kez yasa teklifi getirmedi. Bildiğimiz Erdoğan, Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri olarak kendisine yakışanı yaptı. El yükseltti. “Yasa değil Anayasa yapalım, talimat verdim hazırlanacak” buyurduğunda derin bir ohh çektiğimi itiraf edeyim. Yasa yapacak olsa mevcut durumu daha da bozardı fakat geçerdi o Meclis’ten. Şükür ki anayasa değişikliği için gerekli sayıya sahip değil ve muhalefet partileri de bu türlü bir teklife dayanak verecek pozisyonda değil. Yasa yapacak olsa örtülü-açık tüm bayanların haklarını aile ismiyle erkek hükümran zihniyete emanet edeceği de açığa çıktı konuşmasında. Her ne kadar hazırlık talimatı verirmiş olsa da elbette biliyor anayasa yapamayacağını ve bunun için 2023 sonrasını işaret etti.
‘İKTİDARIN EKMEĞİNE YAĞ SÜRMEKTEN VAZGEÇİN DE 2023 SONRASI BİZİ BEKLEYEN DİN DEVLETİ İHTİMALİNİ BİRLİKTE ÖNLEYELİM’
E, kısmen ferahladık alışılmış. Kopan kıyamet yalnızca mevzunun toplumsal tartışma ortamında ele alınmasıyla hudutlu kalacak bir fırsatı layıkıyla değerlendirebilirsek bu da âlâ olur. CHP yasa teklifinin ret edileceğini kesinlikle biliyordu. AKP de anayasa yapamayacağını biliyor. Sorun olduğu yerde duracak değişiklikten korkmaya gerek yok diyeyim yorgun düşünlere onlar da ferahlasın. Lakin işte buradan bir düzgünlük hali doğarsa ne âlâ… İnsan haklarından kelam edilirken, bayanların insan haklarından kelam edilirken, başörtüsü takıp takmama hakkının da bayanların insan hakları ortasında yer aldığından kelam edilirken ekonomik krizi işaret edenler tahminen bir oturup düşünür. Başörtülü bayanların hakları dahil tüm insan haklarının garantiye alınması insani gelişmişlik ölçütü olarak toplumsal kalkınmanın ön şartı. Ekonomik krizin aşılması da ekonomik refaha ulaşılması da, refahın sürdürülebilir kılınması da direkt doğruya insani gelişmişlik ve toplumsal kalkınmayla mümkün. Başörtülü bayanların haklarını tanımak istemiyorum demek yerine hayat pahalılığını ve başka hak ihlallerini öne sürmekten vazgeçin de oturum açık açık toplumsal kalkınmayı konuşalım. Haklar ortasında hiyerarşi kurmanın hak kavramına aykırı düştüğünü kabul edin. Sevmediğinizi argüman ettiğiniz iktidarın ekmeğine yağ sürmekten vazgeçin de 2023 sonrası bizi bekleyen din devleti ihtimalini birlikte önleyelim.
‘ALTILI MASA’NIN SİYASET ÜRETME KAPASİTESİNE AİT SORUNU EN ÇIPLAK BİÇİMİYLE ORTAYA KOYDU’
Dinçer Demirkent: Kemal Kılıçdaroğlu’nun “Saray için de CHP için de bir samimiyet turnusolü olacak” kelamlarıyla duyurduğu başörtüsü özgürlüğünü yasal garanti altına alacak teklifine Cumhurbaşkanı Erdoğan el artırarak “samimiyseniz anayasal teminat altına alalım” kelamlarıyla karşılık verdi. Bu en temelde bize üç şey gösteriyor: Birincisi, muhalefetin dindarlar ve dindışı hayat sürenlere eşit yurttaşlığın inşasını sağlayacak bir kamusal alanın teminatı olan laiklik prensibinde uzlaşamadığını ortaya koyması. Türkiye’de üniversitelere başörtüsüyle girme sıkıntısını çözmek için anayasa ya da yasal bir değişikliğe muhtaçlık yoktu, hakikaten sorun kanun ya da anayasa değişikliği kanunu ile sonlanmadı. Ayrıyeten bugün laikliğe ait anayasada yazılı olan garantilere karşın, 2010 yılında yapısı değişen Anayasa Mahkemesi’nin laiklik içtihadını kendinden evvelkinin tam aykırısı istikamete bükmesiyle devlete din öğretimi konusunda sorumluluk yükleyen kararı sonrasında Sünni İslam’ın yayıcısı haline gelen öğretim kurumları ile laiklik prensibinin altı oyulmaya başlandı. Yaygınlığı ile kimi bölgelerde neredeyse zarurî hale gelen imam hatipler; tarikat ve cemaatlerin protokoller yoluyla Ulusal Eğitim Bakanlığı ile kurduğu bağlar somut durumda tüm ülkeye Sünni İslam taassubunu dayatıyor. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın dev bütçesiyle bir din yayıcı kurum haline gelmesi, cemaatlerin valiliklerden bulunduğu taleplerle konserleri iptal ettirmesi bir yana, Türkiye’de dindışı bir hayat sürmek bilhassa de bayanlar için tehlikeli hale gelmiş durumda. Bu şartlarda, yani başörtülü öğrenciler hak gayretlerini kazanmış ve iktidar bu çabayı verenlerden bağımsız olarak kendi İslamcı gündemini tüm topluma giydirmeye çalışırken referansını dinden alan bir buyruğu karşılamak için anayasa değişikliğine evet demeye varacak karşılıklı açıklamalar eşit yurttaşlığın en temel garantisi olan laikliğe karşı atılmış kalıcı bir adımın yolunu açtı.
İkincisi, AKP anayasacılığının suistimalci niteliğine ait bir kapı daha şahsen CHP tarafından aralanmış oldu. Her anayasa üretim sürecini kendi bekası için kullanan AKP’nin laikliğe en büyük darbeyi vurmasını beklediğim aileye ait düzenleme işareti, hem yıllardır örgütlenen LGBTİ nefretini güçlendirecek hem de uygar kanundan sapmaların habercisi olacak. Elbette hem siyasal İslamcıların gündemi hem de AKP’nin bekası bakımından yeni bir Ayasofya atağının kapısını araladı CHP.
Üçüncüsü ve kanımca en kıymetlisi, AKP – MHP ittifakının yarattığı toplumsal ve siyasal tahribatın halkta açtığı onca yaraya karşın Meclis’in açıldığı hafta Türkiye’nin gündeminin, on yıl öncenin gündemine çekilmesi, Altılı Masa’nın siyaset üretme kapasitesine ait sorunu en çıplak formuyla ortaya koydu.
‘ERDOĞAN’IN KENDİ MAHALLESİNE OYNAMAKTAN ÖTEKİ BİR KARTI OLMADIĞI ÇOK AÇIK’
Mete Kaan Kaynar: Erdoğan’ın AKP’nin bugünkü Küme Toplantısı’nda yaptığı konuşma, büsbütün defansif, büsbütün kendi mahallesine yönelik bir konuşma. Erdoğan, hâlâ tahkir edici ve küfürbaz, hâlâ eril bir lisan kullanıyor; bu lisanın ona kendi mahallesinde puan getireceği lakin yalnızca kendi mahallesinde puan getireceği açık. Hakikaten Erdoğan, Kılıçdaroğlu’nun teklifine karşı hâlâ erken Cumhuriyet devrinin uygulamalarını, hâlâ 28 Şubat sonrası uygulamalarını göstererek karşılık vermeye çalışıyor. Merve Kavakçı’nın TBMM’ye türbanla girmesi üzerine Ecevit’in yaptığı açıklamaya onun ismini anmadan yanıt vermesi de dikkatlerden kaçmadı. Erdoğan kendi gözündeki merteği görmeden Kılıçdaroğlu’nun gözündeki çöpe dikkat çekerek onu ve CHP’yi faşistlikle suçladı, Menderes’i yad etti; bir cümleyle Özal’ı andı. O kadar ki Kılıçdaroğlu’nun teklifine karşılık vermek bir yana Türkiye sağının hudut uçlarını gıdıklayacak tüm kavram ve isimleri peş peşe anarak, kavram şarjörünü boşalttı; Kılıçdaroğlu’nun teklifini hasıraltı etmeyi tercih etti. Erdoğan Kılıçdaroğlu’nun teklifine karşı “aile” mefhumunu öne çıkararak “el artırdı”. Lakin Kılıçdaroğlu Erdoğan’ın restini gördü ve “Alevî” kartını ortaya attı. Özetle; Erdoğan’ın kendi mahallesine oynamaktan öbür bir kartı olmadığı çok açık. Tekrar de Kılıçdaroğlu’nun Alevî hakları teklifine nasıl yanıt vereceğini beklemek de gerekiyor. Bir noktanın daha altını çizmek isterim: Bahsin temel insan hakları ve bu hakları temellendiren laiklik kanısı düzleminden çıkartılması ve popülist bir rekabete indirgenerek tartışılması, ne özelde bayanlara ne de genelde insan haklarına yönelik bir özgürleşim sağlayabilecektir.
‘SEÇİM REKABETİNİ ERDOĞAN’IN EN HÂKİM OLDUĞU ALANA TAŞIMASI SEBEBİYLE DE SIKINTILI BİR ATILIM.’
Ülkü Doğanay: Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün küme toplantısında Kılıçdaroğlu’na yaptığı başörtüsü probleminin tahlilini anayasa değişikliği ile sağlayalım davetinin, iktidarın eline 2023 seçimi öncesinde yeni bir koz verdiğini düşünüyorum. Erdoğan hem kendi iktidarı periyodunda bir başörtüsü sorunu kalmadığını söylüyor, hem de başörtüsünü ve onunla birlikte de aile kurumunu güçlendirecek öteki düzenlemeleri anayasa değişikliği önerisi haline getirmekten kelam ediyor. Bu değişiklik, seçim öncesinde meclisten geçmese bile, seçim sonrası için bir kampanya vaadi haline getirilecektir. Kılıçdaroğlu’nun bu yasa teklifini adaylığını kolaylaştırmak ve başörtüsünü Erdoğan’ın kendisine karşı bir kampanya gereci olarak kullanmasının önüne geçmek, mütedeyyin seçmene kazanılmış hakların geri alınmayacağı tarafında bir teminat vermek için meclise sunduğu anlaşılıyor. Başka yandan teklifin yazılış biçimi başörtüsü takmayan bayanlar bakımından da kıymetli bir garanti sunuyor: bayanların yürüttükleri mesleğin icrası kapsamında giyilmesi gerekli kıyafetler dışında kıyafet giymek ya da giymemek konusunda bir zorlamaya tabi tutulamayacağını söylüyor. Yani kılık kıyafet yönetmelikleriyle küçük etek giymemek, kolsuz bluz giymemek, yakası açık ya da canlı renk giymemek üzere sınırlamaların getirilemeyeceğini tespit etmiş oluyor. Yalnızca başörtüsü takma özgürlüğünü değil, takmama özgürlüğünü de yasa garantisine alıyor. Lakin bunun yasa ile düzenlenecek bir husus olup olmadığı farklı bir tartışma konusu. CHP’nin, Erdoğan’ın ve AKP’nin bu hususta tanımlanan özgürlük alanını kabul etmeyeceğini ve mevzuyu başörtüsü takma özgürlüğüne indirgeyerek kendi istediği istikamete çekip dilediğince atılım yapabileceği bir alana taşıyacağını öngörmemiş olması bence buradaki en temel sorun. Seçmen davranışları bakımından da Kılıçdaroğlu’nun görmek istemediği şöyle bir gerçek var: Aslı varken taklidine oy vermiyor seçmen. Bunu Ekmeleddin İhsanoğlu’nun adaylığında da gördük. Kılıçdaroğlu masasının üzerine tespih ya da Ziya Gökalp’in Türkçülüğün Temelleri kitabını koymasının bu manada kendisine oy getireceğini sanmıyorum. Lakin artık, Erdoğan’ın başörtüsü takma özgürlüğü ismi altında anayasada yapmak isteyeceği değişikliğin altına uygar kanunun değiştirilmesine kadar varabilecek öbür değişiklikleri eklemesinin ve bunu seçim kampanyasının bir modülü haline getirmesinin yolunu açmış oldu. Bu çok tehlikeli bir alan ve seçim rekabetini Erdoğan’ın en hâkim olduğu alana taşıması sebebiyle de sıkıntılı bir atak. (HABER MERKEZİ)