İZMİR – Ege Bölgesi’nde kamuoyu araştırmaları yapan İntegral Araştırma’nın 2023 yılı bilgileriyle seçmen kümelerini tahlil eden Ali Sabuktay hem derinlemesine görüşme notlarından hem de araştırma bilgilerinden yola çıkarak değerlendirmelerde bulundu. Sabuktay, Memleket Partisi Genel Lideri ve Cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce’ye oy verecek seçmeninin seçimlerde nasıl bir hal sergileyeceğine dair fikirlerini de paylaştı.
Büyük yol kazaları olmazsa, İnce’ye verilen seçmen takviyesinin giderek azalacağını ve seçim günü geldiğinde mart ayındaki oranının lakin üçte birini koruyacağını varsayım eden Sabuktay, “Öte yandan, bir küme gazeteci, akademisyen, araştırmacı, İnce problemini ve ikinci tıp senaryolarını biraz da ‘reyting’ derdiyle abartıyor. O tahlillere bakarak kanaat oluşturan muhalif kamuoyu çok endişelenirken, bu durum olduğundan güçlü gözükmek isteyen İnce’nin işine yarıyor” diyor.
‘İNCE’YE OY VERECEĞİNİ SÖYLEYEN SEÇMEN TUTARSIZ’
Reuters ajansı tarafından yayımlanan tahlilde, Muharrem İnce’nin seçimleri ikinci tipe taşıyarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ‘can simidi’ olabileceği yorumu yapıldı. Sizce Muharrem İnce’nin seçimleri ikinci çeşide taşıyacak kadar oy potansiyeli var mı?
Bu soruyu yanıtlamak biraz güç. On beş gün evvel tamamlanan anketlerde bir potansiyel gözüküyordu ancak ne ölçüde kinetiğe dönüşeceği belgisiz. Geçen müddet içinde dahi bir sürü şey değişmiş olabilir. Çok farklı kaynaklardan gelen bir seçmen kitlesi İnce’ye oy vereceğini söylüyordu. Bu tavrın ne kadarının davranışa dönüşebileceği yeni yapılacak araştırmalarla biraz daha netleşir.
İnce’ye oy vereceğini söyleyen seçmen Borges’in “Çin Ansiklopedisi”ndeki listeyle yarışabilecek çeşitlilikte ve tutarsızlıkta. Aklıma birinci gelenleri sıralayayım: Hiçbir seçimde oy kullanmayanlar, birinci defa oy kullanacaklar, HDP dayanağından huylananlar, İnce’nin birinci falsosunda bu listeyi terk edecekler, Kılıçdaroğlu’nun kazanmasını istemeyenler, Kılıçdaroğlu’nun kazanamayacağına inananlar, üç nesildir ‘Ecevitçi’ olanlar, CHP ile ÂLÂ Parti ortasında salınanlar, FETÖ’nün geri geleceğinden korkanlar, Davutoğlu’nu sevmeyenler, Akşener’in masaya dönmesine kızanlar, iki belediye liderinden birinin adaylığını isteyenler…
Bu liste uzatılabilir, yarın yeni iştiraklerle genişleyebilir ya da eksilip güzelce daralabilir. Görüldüğü üzere, ilintiselliği zayıf kümelerin iki ayda oluşturduğu kaotik bir sanal cemaat kelam konusu. Bu topluluk tabiatı gereği yersiz ve vakitsiz, o nedenle çoğunlukla internette görünür oluyor. İş imza vermeye ya da mitinge katılmaya geldiğinde pek ortada olmuyor. İnce’nin öfkeli ve eğlenceli performansı şimdilik onları bir ortada tutuyor. İnce’ye oy vereceklerini söylüyorlar lakin neredeyse yüzde 70’i İnce’nin kazanacağına inanmıyor.
Peki, seçmenler neden kazanamayacağına inandığı aday için oy kullanır?
Bu sorunun karşılığı, İnce seçmeninin çoğunluğu için, kaybettirme motivasyonu olabilir. İnce’nin Cumhurbaşkanlığı’nda göstereceği performans kendi seçmeni tarafından da pek ciddiye alınmıyor. İnce’nin öbür adaylardan daha uygun yöneteceğine inanarak oy verenlerin oranı yüzde 35 civarında. En az o kadarı da daha güzel bir alternatif olmadığı için İnce’ye oy vereceğini belirtiyor. Erdoğan ve Kılıçdaroğlu seçmeni için kendi adayının daha âlâ yönetebileceğine inanç yüzde 50’lerin üstünde seyrediyor.
İnce’ye oy vereceğini söyleyen seçmene siyasi partilerin şimdiki durumu açısından bakarsak; yarıya yakını Memleket Partisi’ne oy vereceğini tabir ediyor. Az bir kısmı, genel seçimde AKP’ye, Cumhurbaşkanlığı’nda İnce’ye vereceğini belirtiyor. Altı puan civarında kararsız var, geri kalan yüzde 40’ı da genel seçimde öbür muhalefet partilerine oy vereceğini söylüyor. Yaş açısından bakıldığında ise, öbür adaylara nazaran İnce’nin yeni seçmende bariz bir üstünlüğü var. İntegral Araştırma’nın İzmir çalışmalarından hazırladığım aşağıdaki grafik bu durumu yansıtıyor.
‘İNCE’NİN MUHALEFETE YÖNELİK TAARRUZLARI İKTİDARA AVANTAJ SAĞLIYOR’
Sizce bu seçmenler muhalefet tarafından nasıl ikna edilebilir?
Bu bahiste çok şey yapılabilir lakin ben üç başlığı kıymetli görüyorum. Birincisi, bu seçmenler sorumluluğa çağırılmalı. Onlara yönelik iletilerde birkaç vaat, birkaç TikTok görüntüsü kolaycılığına kaçılmamalı. Yalnızca onların yansılarını anlamaya çalışmak değil, onların da durumu anlamasını sağlamaya çalışmak değerli. Seçimleri Cumhur İttifakı kazanırsa sonuç muhakkak; yeni ortaklarıyla yenilenmiş tek adam idaresi muhalif bütün toplumsal bölümleri nefes alamaz hale getirecek. Bu durum Erdoğan etrafında birleşmiş cephe için kar olarak algılansa da her çeşit muhalif insan için büyük bir kayıp manasında. İnce seçmenine bu sonuç net olarak hatırlatılmalı, seçimin kaybedilmesinin onların da kaybetmesi manasına geldiği yalın ve ikna gücü yüksek bildirilerle anlatılmalı. Ülkenin ve kendi geleceği için sorumluluk alma daveti yapılmalı.
Bu seçmenlerin, Kılıçdaroğlu’nun seçilmesini kar olarak görmedikleri, seçimlere amorf duygusal yansılarla yaklaştıkları araştırmalardan ve toplumsal medyadan anlaşılıyor. Halbuki hepimiz üzere -yaş aralığı düşünülürse tahminen de daha fazla- onların da kaybedeceği çok şey var. Bu önerdiğim şey, dehşet temelli negatif bir siyasi irtibat değil. Beşerler yalnızca kazandıklarında değil, büyük bir kayıptan kaçındıklarında, durumlarını göreceli olarak düzelttiklerinde de memnun olabilirler. Aslında bu seçimler çoğumuz için de bu türlü. Bugünlerde sıkça kullanılan aforizmanın dediği üzere, “Bu seçimin cennetin kapılarını açma seçimi değil, cehennemin kapılarını kapama seçimi” olduğu net olarak hissettirilmeli. İkinci tipe kalınca ortaya çıkacak riskler anlatılmalı. Yani başları okşanarak ya da azarlanarak yola getirilecek çocuklar olarak değil, kendi hayatlarından ve hepimizin hayatından sorumlu özneler olarak muhatap alınmalı. Kılıçdaroğlu’na birinci cinste oy vermeyerek bildiri verdiğini düşünen seçmen, yanlışsız bir irtibatla birinci cinste stratejik oy kullanmaya ikna edilebilmeli.
İkinci olarak, bu cenahın telaffuz ürettiği kaynakları kurutulmalı. Hem İnce hem toplumsal medyadaki fanatikleri neredeyse yalnızca Kılıçdaroğlu ve Millet İttifakı’yla uğraşıyorlar. Kaybettikçe daha da çirkinleşeceklerini, her krizden faydalanmaya çalışacaklarını var sayabiliriz. Şu anda bile iktidarın en makus argümanlarını kullanıyorlar, Ümit Özdağ’ı geçmiş, Soylu’ya yaklaşmış durumdalar. Bu sayede, kendilerine yakın kitleyi stabilize ederken, CHP ve GÜZEL Parti’den modül koparmaya çalışıyorlar. İnce’nin muhalefete yönelik hücumları iktidara öteki bir avantaj daha sağlıyor. Bu seçimin ruhunda olan referandum tesirini zayıflatıyor, asıl konuşulması gerekenleri engelleyen bir parazit fonksiyonu görüyor. Zelzele, ekonomik kriz, adalet, eğitim üzere temel bahisler yerine, İnce’nin ortaya attığı absürt hususlar paralel gündem oluşturuyor. Sonlanmadan ve etkileşim içine girmeden, yani direkt onlara seslenmeden, o telaffuzları geçersizleştirmek gerekiyor. Bu işi Kılıçdaroğlu değil de İmamoğlu, Yavaş üzere aktörlerin üstlenmesi daha düzgün sonuç verecektir. Bilhassa İmamoğlu’nun şu ana kadarki performansı çok etkileyici.
Referans aldığım İntegral’in araştırmalarında Memleket Partisi seçmeninin yüzde 50’si iki belediye liderinin cumhurbaşkanı yardımcısı yapılmasını olumlu bulurken yüzde 20’si de “kısmen olumlu” diyor. Bu oranlar, Memleket Partililerin İmamoğlu ve Yavaş’ın kelamına açık olduğunu gösteriyor. Babacan ve Davutoğlu iki belediye liderinin güçlü aktör olarak ortaya çıkmasını istemediği için kabinedeki rolleri meçhul kalmıştı. Millet İttifakı’nın seçmenden en çok onay alan bu iki oyuncusunun bir an evvel fonksiyonları ve vazifeleri tanımlanmalı. Böylece onlardan alınacak katkı maksimize edilebilir. Aksi takdirde yaratacakları tesir potansiyellerinin çok altında olacaktır. Araştırmalarda Kılıçdaroğlu’nun adaylığına karşı çıkanların en sık lisana getirdiği münasebetlerin başında yönetici özelliğinin zayıf olması geliyor. Bu uzun yıllar içinde oluşmuş bir kanaat, bir-iki ayda tümüyle değiştirilemez. Millet İttifakı’nın elinde ülkeyi güzel yönetebilecek geniş bir takım var. Bu zenginliğin de bir an evvel alana sürülmesi gerekiyor. Rakiplerde olmayan bu türlü bir çeşitlilik, Kılıçdaroğlu’nu da “Ben Kemal, geliyorum” demekten, kampanyayı şahsı üzerine kurmaktan kurtarır, kampanya telaffuzuna inanç ve inandırıcılık sağlar.
Üçüncü olarak da seçimin, mutlaka kazanılacağı duygusu güçlendirilmeli. İnce etrafında toplanan kümeciklerin değerli bir kısmı, bilhassa seçim yaklaştıkça kazananın yanında olmak isteyeceklerdir. Çabucak her alanda gördüğümüz bu hale siyasal bağlantıda “bandwagon etkisi” yahut “çoğunluk etkisi” ismi veriliyor. Zati İnce’nin popülerliğini sağlayan da bu trend. Bilhassa genç seçmen, etrafındaki herkesin o denli düşündüğünü gördükçe kendisi de bu modanın bir kesimi olmak istiyor. Kılıçdaroğlu’nun kazanacağı duygusu güçlendikçe trend değişebilir, yeni seçmen içindeki çoğunluk tesiri Kılıçdaroğlu’na geçebilir.
‘BİR İKTİDARDAN GİDİYORSA, BEŞ MUHALEFETTEN GİDİYOR’
Muharrem İnce yalnızca CHP tabanından değil AK Parti tabanından da önemli oy aldığını, kamuoyu yoklamalarında da bunu gördüğünü argüman ediyor? Bu sizce yanlışsız mu?
Bir ölçü AKP’den de oy alıyor lakin bu onlar için göze alınabilecek bir oranda kalıyor. İktidar medyasının İnce’ye yer vermesiyle, iktidar seçmeninin İnce’den etkilenmeye açık hale geldiğini söyleyenler var. Tahminen İnce iki tarafa da yüklenen bir manzara verirken kısmen bu türlü bir sonuç ortaya çıkmıştır lakin artık İnce’nin direkt muhalefetle uğraşmasından ötürü bu tez bana hakikat gelmiyor. Tam bilakis iktidar seçmeninin muhalefete ait yargılarını perçinlediğini düşünüyorum. Muhalefetin, başı karışık iktidar seçmenine ulaşmasını engelleyici bir rol üstleniyor. Birinci başlarda Cumhur İttifakı’ndan yansılı bir seçmen geçişi olduğunu araştırmalardan görüyoruz. Kayıp çıkar oranı olarak baktığımızda iktidar için kabul edilebilir bir ölçü bu. Kabaca, bir iktidardan gidiyorsa, beş muhalefetten gidiyor. Zati Hamza Dağ’ın kelamları de bunu deliller vaziyette. Ayrıyeten seçim ikinci çeşide kalırsa iktidardan giden seçmen tekrar Erdoğan’a dönme eğilimde. Aşağıdaki birinci grafik, alanları 15 gün evvel tamamlanan iki araştırmanın ortalamasını yansıtıyor. Bu oranlar 2 haftada değişmiş olabilir lakin temel bir durumu gösteriyor. Cumhur İttifakı’nın şimdiki seçmeninden İnce’ye gelen oy yalnızca yüzde 9 seviyesinde. 
İkinci grafik ise 24 Haziran’da oy verdikleri partiye nazaran İnce seçmenini tahlil ediyor. Cumhur İttifakı’ndan gelen seçmen yüzde 25 civarında. Ancak unutmayalım, bu oran içinde 24 Haziran sonrası iktidardan çoktan kopmuş, YETERLİ Parti ve CHP’ye yönelmiş değerli bir kesim de var. Onlar zati AKP’li, MHP’li olmaktan çıkmış, muhalefete katılmıştı.
‘İYİ PARTİ HEM MASADAN KALKARAK HEM MASAYA DÖNEREK SEÇMEN KAYBETTİ’
İlk soruya verdiğiniz karşılıkta kısmen bahsettiniz fakat Muharrem İnce, Millet İttifakı’nın hitap edemediği hangi kitleye hitap ediyor? Biraz açar mısınız?
İlk kere oy kullanacaklar ve daha evvelki seçimlerde oy kullanmamış yüzde 25’lik kesim için, herhalde, sistemin dışlama düzeneklerine ve Altılı Masa’nın bütün süreç boyunca etkileşime kapalı yapısına bir yansıdan ve gençlerin kendi üzere olanların yanında olmak isteğinden kelam edilebilir. Daha evvel sizinle yaptığım bir söyleşide Kılıçdaroğlu’nun cumhurbaşkanlığı adaylığı konusunda UYGUN Parti seçmeninde üç hal olduğunu tabir etmiştim. Seçmenin üçte biri Kılıçdaroğlu’nun adaylığını ‘koşulsuz’, üçte biri ‘kerhen’ destekliyordu. Geriye kalan MHP ve AKP kökenlilerin oluşturduğu üçte birlik kesim ise Kılıçdaroğlu’na katiyetle karşı çıkıyordu. Krizin çıktığı 3-6 Mart sürecinde bu tansiyon ortaya çıktı. Akşener masadan kalkınca, CHP’den gelen kıymetli bir seçmen kümesi tekrar CHP’ye döndü. Böylelikle CHP, İnce’ye gidenler olmasına karşın toplamda parti oyunu kaybetmedi, hatta bir ölçü arttırdı. Akşener masaya dönünce Kılıçdaroğlu zıddı GÜZEL Parti seçmeni İnce’ye yöneldi. Yani, GÜZEL Parti hem masadan kalkarak hem masaya dönerek seçmen kaybetti. Aklınıza gelebilecek nedenlerle CHP içinde de Kılıçdaroğlu’na radikal bir biçimde karşı olan bir küme vardı. Bunların bir kısmı hislerine tercüman olduğunu düşündükleri Memleket Partisi’ne yönelirken, bir kısmı ise partisinde kalarak Cumhurbaşkanlığı seçiminde İnce’yi desteklemeye karar verdi. Ayrıyeten köken olarak merkez sağdan gelen ve İnce’yi ‘yerli-milli’ bulan, görece seküler diyebileceğimiz bir ölçü Cumhur İttifakı seçmeni de İnce trenine atladı.
Ali Sabuktay ‘İNCE’YE VERİLEN SEÇMEN DAYANAĞI GİDEREK AZALACAK’
İnce adaylıktan hangi şartlarda vazgeçer, adaylıktan çekildiğini düşünürsek elinizdeki datalara nazaran bu oylar nereye sarfiyat?
Bu bahis çokça tartışıldı. İnce’ye takviye olmaya en hazır bireyler bile bu işin nasıl olacağına dair bir şey söyleyemedi. İnce’nin durumunda müzakereye, pazarlığa açık bir taraf görünmüyor. Ortada bir siyaset yok. Tek maksadının bu seçimi muhalefete kazandırmamak olduğu anlaşılıyor, seçim sürecini kendi ürettiği bir mağduriyet fantezisinin tazmin talebine dönüştürüyor. Şayet adaylığında bilmediğimiz öbür bir kurgu yoksa, bu türlü bir öznellikle siyasi müzakere yürütülemeyeceği aşikar. Atacağınız her adım onun daha çok tepenize çıkmasına yol açar. Kılıçdaroğlu da bunun farkında olduğundan son derece temkinli yaklaştı. Durumu kötüleştikçe gerçeklik kontrolü sağlar ve adaylıktan çekilirse, iki aday ortasındaki dağılımdan 60’a 30 üzere Kılıçdaroğlu lehine bir sonuç çıkabilir, 10 puan civarında da protesto oyu olur. Elimdeki araştırma sonuçları bu tarafta sinyal veriyor. İntegral’in İzmir datalarına nazaran birinci tıpta İnce’ye oy verecek seçmenin yüzde 55’i ikinci tıpta Kılıçdaroğlu’na, yüzde 28’i Erdoğan’a oy vereceğini, yüzde 5’kararsız olduğunu, yüzde 12’si sandığa gitmeyeceğini söylüyor.
Öte yandan, bir küme gazeteci, akademisyen, araştırmacı, İnce sorununu ve ikinci cins senaryolarını biraz da ‘reyting’ derdiyle abartıyor. O tahlillere bakarak kanaat oluşturan muhalif kamuoyu çok endişelenirken, bu durum olduğundan güçlü gözükmek isteyen İnce’nin işine yarıyor. Büyük yol kazaları olmazsa ve muhalefet üstüne düşeni yaparsa, İnce’ye verilen seçmen takviyesinin giderek azalacağını, seçim günü geldiğinde mart ayı sonundaki oranının fakat üçte birini koruyacağını varsayım ediyorum. Saflar sıklaştıkça, seçim iki kutuplu hale geldikçe ‘partili’ seçmenlerinin aslına rücu edeceğini, istatistik tabiriyle aşırılıkların törpülenerek “ortalamaya regresyon” olacağını söyleyebilirim. Seçim anı geldiğinde İnce’nin elinde bir küme fanatik seçmen ile birinci defa oy verecek ve protest seçmenin bir kısmı kalabilir. Onların ne kadarı sandığa masraf, o da başka bahis.